Релігійні складові основних ризиків функціонування та збереження українського суспільства
Стаття присвячена визначенню впливу релігійного чинника на систему основних ризиків, що загрожують функціонуванню українського суспільства. Останнім часом кількість і сила ризиків для нормального функціонування українського суспільства помітно збільшилися. З огляду на певне релігійне “відродження”, одними з можливих ризиків є проблеми взаємодії між різними релігійними суб’єктами, а також релігійними суб’єктами та секулярним суспільством. Відповідно, зберігається потреба у відстеженні таких ризиків та оцінці їхньої значущості для суспільства. Обґрунтовано, що хоча релігія в Україні, переважно через діяльність релігійних організацій, може впливати на існування та реалізацію основних суспільних ризиків, проте її діяльність не створює системних ризиків. Безпосередньо релігія впливає на розгортання суспільно-політичних ризиків, натомість вплив на ризики в економічній і демографічній сферах відсутній. Водночас наслідки взаємодії релігії з іншими джерелами суспільно-політичних ризиків є доволі обмеженими, скоріше, суспільно-політичні ризики зумовлюють прояв релігійних ризиків. Серед різних форм потенційного релігійного впливу на суспільно-політичні та гуманітарні ризики найпомітнішим є вплив взаємодій між найбільшими православними церквами (ПЦУ та УПЦ). Така взаємодія протягом тривалого часу характеризувалася ворожістю та відкритими конфліктами, і подібна ситуація, імовірно, триватиме й надалі. При цьому навіть відкриті конфлікти між цими церквами є і будуть локальними, нетривалими, залежними від політичної кон’юнктури. У більш віддаленій перспективі помітним ризиком стає роль релігії в архаїзації масової свідомості, її дегуманізації, втраті здатності формувати раціональну картину світу та в підтримці суспільної й індивідуальної психічної напруженості.
Aristova, А. (2007). Religious conflicts in modern world: their nature, manifestations, ways of resolving. Kyiv: NTU [in Ukrainian]
Aristova, А. (2009). Ethno-religious conflicts in processes of national revival of Ukraine. Religious freedom, 14, 80-83 [in Ukrainian]
Kolodnyi, A. (2005). Inter-confessional and inter-church opposition in the independent Ukraine. Religious freedom, 9, 81-99 [in Ukrainian]
Kolodnyi, A. (2009). Religious present of Ukraine: reflection, assessments and forecast. Kyiv: H. Skovoroda Institute of philosophy of NAS of Ukraine [in Ukrainian]
Zdioruk, S. (2005). The nature of inter-church conflicts in Orthodoxy of Ukraine. Religious freedom, 9, 106-112 [in Ukrainian]
Religious factor in the processes on nation and state creation: experience of modern Ukraine. (2012). Kyiv: I.F. Kuras Institute of Political and Ethnic Studies of the National Academy of Sciences of Ukraine [in Ukrainian]
Sagan, O., Zdioruk, S. (2008). Local Orthodox Church: Constitutional Issues and Forecasts. Ukrainian Religious Studies, 48, 136-159 [in Ukrainian]
Sagan, O. (2013). State-Church Relations in an Independent Ukraine: Problems, Factors, Line of Confrontation. Religious freedom, 17-18, 22-29 [in Ukrainian]
Chuprii, L. (2011). Activity of religious organizations and threats for national security of Ukraine. Strategic Priorities, 4, 57-64 [in Ukrainian]
Zdioruk, S. (2013). Inter-Church Relations in Orthodoxy of Ukraine as an Explication of Ukrainian-Russian Ethnic-Political Clashes. Ukrainian Religious Studies, 65, 210-225 [in Ukrainian]
Kolodnyi, A. (2014). Moscow invader under the care of the Moscow Church. Ukrainian Religious Studies, 69, 80-94 [in Ukrainian]
Gorkusha, O., Fylypovych, L. (2016). Geopolitical Ukrainian-Russian conflict: the reaction of Ukrainian churches. Ukrainian Religious Studies, 79, 7-17 [in Ukrainian]
Zdioruk, S. (2017). Threats and challenges of the “Russian world” and the Moscow patriarchate to the national security of the Ukrainian state. Suspil’no-politychni protsesy, 1 (5), 277-295 [in Ukrainian]
Vasiutynskyi, V. (2018). Ukraine: Religious Confessions in Competition Under the Dominance of Political Discourse. In K. Migacheva, B. Frederick (Eds.), Religion, Conflict, and Stability in the Former Soviet Union (pp. 139-158). Santa Monica, Calif.: RAND Corporation.
Kolodnyi, A. (Ed.). (2019). Religious security/unsecurity of Ukraine. Collection of scientific works and materials. Кyiv: Ukrainian Association of Researchers of Religion [in Ukrainian]
Sagan, O. (2019). Constituting of the Ukrainian Orthodox Church as a factor in changing the cultural-civilizational paradigm of independent Ukraine. Ukrainian Religious Studies, 88, 23-39 [in Ukrainian]
Fylypovych, L. (2019). Orthodox Churches of Ukraine in new religious and socio-political reality: dangers and challenges. Volynskyi Blahovisnyk, 7, 329-339 [in Ukrainian]
Tytarenko, V., Fylypovych, O. (2020). Problematic aspects interdenominational and state-denominational relations in the socio-political situation in Ukraine. Religious freedom, 24, 55-64 [in Ukrainian]
Ukrainian Society: monitoring of social changes. (2019). Kyiv: Institute of Sociology of NAS of Ukraine [in Ukrainian]
Bogdan, O. (2017). Believers in the Ukrainian Orthodox Churches of Kyiv and Moscow Patriarchates: sociodemographic differentiation and political opinions. Visnyk of V.N. Karazin Kharkiv National University. Sociological studies of contemporary society: methodology, theory, methods, 38, 41-49.
State and Church in Ukraine-2019: outcomes of year and perspectives of the relationship development (informational materials). (2019). Kyiv: Razumkov centre. URL: https://razumkov.org.ua/uploads/article/2019_Religiya.pdf [in Ukrainian]
Vasin, M. (2017). Freedom of thought, conscience and religion in Ukraine – 2016. Kyiv: Institute for Religious Freedom. URL: https://www.irs.in.ua/index.php?option=com_content&view=article&id=1784%3A1&catid=37%3Aart&Itemid=64&lang=uk [in Ukrainian]
Freedom of denomination under the sight: Russian terror in the occupied territories of Eastern Ukraine. Analytical report on the situation of freedom of denomination and religious-based persecution in part of territories of Donetsk and Lugansk regions of Eastern Ukraine temporarily occupied by the Russian Federation. (2018). Kyiv: Institute for Religious Freedom. URL: https://irf.in.ua/files/publications/2018.10.24-IRF-Report-UKR.pdf [in Ukrainian]